Geçtiğimiz günlerde bir meslektaşım ile yukarıdaki başlık hakkında konuşurken bilgilerimi yazıya dökmemin faydalı olacağının farkına vardım ve sizler için konuyu önemli noktalarıyla özetlemeye çalıştım.
Geçtiğimiz günlerde bir meslektaşım ile yukarıdaki başlık hakkında konuşurken bilgilerimi yazıya dökmemin faydalı olacağının farkına vardım ve sizler için konuyu önemli noktalarıyla özetlemeye çalıştım.
Uluslararası ticari ilişkilerin ilk aşamasında satıcı ile alıcı aralarında görüşerek belli bir malın veya hizmetin alışverişinin yapılması hususunda niyetlerini ortaya koymaktadırlar. Her iki taraf anlaştığında yapılan bir sözleşme ile satıcının sözleşme konusu malı hazırlayıp sevk etmesi ve karşılığında ödemenin ne şekilde yapılacağı, uğranılan zararın nasıl paylaşılacağı, bir uyuşmazlık halinde çözüm olarak izlenecek usul ve esasların belirlenmesi hallerinin kararlaştırılması zorunludur. Denizaşırı satışların ortaya çıktığı zamanlarda, tarafların satışa ilişkin ve aralarındaki hukuki ilişkiye uygulanmasını istedikleri birçok hususu (örneğin: masrafların paylaşımı, mallara ve taşımaya ait belgelerin tanzimi, sigorta, vb.) satış sözleşmesi kapsamına almalarını zorunlu kılmıştır. Ticari sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerin yorumlanması, sözleşmeye uygulanan kanunlara göre farklılık arz edebilir. İşte burada “incoterms”lerin önemini görmekteyiz.
Milletlerarası ticari anlaşmazlıkları, uyuşmazlıkları ve hukuksal ihtilafları düzenlemek ve alıcı ile satıcının para ve zaman kaybını önlemek amacıyla, bazı kurallar getirilmiştir. Düzenlenecek olan sözleşme veya dokümanda (mesela proforma fatura), anlaşılan teslim şeklinin kod harfleri ve yanına da malların satıcıdan alıcıya devrinin gerçekleştirileceği yer adı yazılacaktır.
Alım-Satım konusundaki sözleşmelerin mutlaka yazılı olarak yapılması zorunludur. Bu zorunluluk hali, tarafların sonradan çıkarabilecekleri itilaflar için bir güvence niteliğindedir. Aynı zamanda yargılama yoluna gidilen durumlarda bu sözleşmeler delil olarak gösterilebilen önemli belgelerdir. Bununla birlikte yapılacak sözleşme uyuşmazlık çıktığı durumlarda taraflar arasındaki anlaşmazlığı gidermeye veya uyuşmazlığı asgariye indirmeye yönelik hükümleri kapsamalıdır. Bir ticari sözleşme, mümkün olduğunca aşağıda belirtilen hususlara uyularak hazırlanmalıdır:
Bu durumu iki aşamada inceleyebiliriz, öncelikle sözleşme öncesi nelere dikkat etmeliyiz bir bakalım.
Tarafların güvenilir olup olmadığı dikkatli bir şekilde incelenmeli.
Tarafların istekleri karışıklık yaratmayacak şekilde açıkça belirlenmeli.
Sözleşme şekli belirlenmeli. Belirlenen sözleşme tipinin kanunda yer alıp alınmadığına bakılmalı, mutlaka sözleşmede yer alınması gereken hususlar sözleşmenin şartlarına uygun olarak düzenlenmeli. Şekle bağlı olmayan sözleşmeler için ise karşılıklı anlaşma yoluna açıkça gidilmeli.
Uluslararası ticari sözleşmelerde hukuk seçimi, yoruma ve tereddütte yol açmayacak şekilde düzenlenmeli. Hukuk seçimi yapılırken, seçilen hukuk ile uyuşmazlık halinde başvurulacak yargı mercii arasında uyum sağlanmalı.
Sözleşmede geçerli lisan seçilmeli ve yoruma imkan verilmeyecek şekilde açık bir şekilde belirtilmeli.
Sözleşmenin tipi mutlaka belirlenmeli yani adı konulmalı zira uyuşmazlık çıkması halinde o hükümler uygulanacaktır. Belirlenemiyor ise “protokol” yazılmalı.
Taraflarca, sözleşmede nelerin olması gerektiğini iyice düşünülüp, sözleşmede bulunması zorunlu hususları ve özel olarak sözleşmeye konulması istenen hususlar belirlenerek bir taslak oluşturulmalı. Taslak olduğu için gereksiz ayrıntıdan ve hükümlerden kaçınmak gerekir. Aksi halde sözleşmenin yorumu esnasında içeriğin farklı anlaşılması olasıdır. Hazırlanacak sözleşme taslağı bir bütün olmalı, kendi içinde çelişmemeli. Hükümler birbirini tamamlamalı, süreler birbiriyle ve sözleşmenin bütünüyle uyumlu olmalı, tarafların hak ve yükümlülükleri açık şekilde ifade edilmeli.
İkinci aşamaya geçersek yukarıda belirtilen durumlar dikkate alınarak alım-satım türündeki sözleşmelerde bulunması gereken hususlara bakalım.
Malların cinsi ve kalitesinin belirlenmesi gerekir. Bazı standart malların kalitesi özellikleri tarafsız kontrol mercilerinin analizine göre belirlenir, standart olmayan malların kalitesinin ne şekilde olacağı ayrıntılarıyla sözleşmede belirlenir. Özellikle kaliteye önem veren alıcı firmalar, kalite kontrolünün sevk öncesi uluslararası bir gözetim kuruluşunca yapılması koşulunu sözleşmeye dahil etmektedirler.
Malın miktarının sözleşmede net bir şekilde yer alması şarttır.
İhraç malının satış türlerini kapsayan,“Incoterms Kuralları”nın fiyatlama biçimleri (FOB, FAS, CFR, CIF, vb.) esas alınmalıdır.
Sözleşmede, malın teslim yerinin belirtilmesi esastır. Çünkü teslim yerine kadar olan masraf ve olası zararlar satıcıya, sonrasında ise masraf ve olası zararlar alıcıya aittir. Satıcı, belirlenen zamanda alıcıya malı teslim etmek zorundadır.
Mal bedelinin satıcıya, alıcı tarafından ne şekilde ödenmesi (Payment) gerektiği sözleşmede belirtilmelidir.
Sözleşme konusu malın bedelinin ödenme yeri ve zamanı, sözleşmede ödeme şeklinin kararlaştırılmasıyla kesinlik kazanır.
Uluslararası ticari ilişkilerden doğan uyuşmazlıkların giderilmesi: Taraflar, uyuşmazlığı aralarında görüşerek sonuçlandırabilir, uyuşmazlık bir ulusal mahkemeye (alıcı veya satıcının ülkesinde) götürülebilir ya da uluslararası tahkime gidilebilir. Uygulamada genellikle bu yöntemlerden hangisine müracaat edileceği satış sözleşmesinde belirtilir.(Uluslararası tahkim konusu bir sonraki makalede detaylı işlenecektir.)
Elbette ki belirttiğimiz işlemler yapılırken tarafların ticari sırları, ayrı bir gizlilik (privacy) sözleşmesi ile veya var olan sözleşmeye konulacak maddeler yardımıyla korunmalıdır. Tarafların, belirlenen bilgileri ne şekilde kullanacağı, nasıl muhafaza edeceği, üçüncü kişilerle paylaşması durumları açıkça belirlenmeli ve sözleşmeye yazılmalıdır.
Görüldüğü üzere tüm risklerine rağmen uluslararası ticarette başarılı olmanın ilk basamağı, iş yaptığın kişiyi iyi tanımaktan ve tüm risk ihtimalleri düşünülerek hazırlanmış bir sözleşme yapmaktan geçmektedir. Önemli olan, ileride ortaya çıkabilecek risklerin mümkün olabildiğince sözleşmenin hazırlanması aşamasında önüne geçilebilmesidir.
Bunun için, sözleşmeler ya uluslararası ticaret konusunda uzmanlaşmış bir hukukçu tarafından hazırlanmalı veya en azından sözleşmeyi imzalamadan önce bu sözleşme, uzman bir hukukçu tarafından gözden geçirilmelidir.
Comments